سخنان امام خمینی (ره) در مورد مطبوعات و حوزه نشر

نظرات امام راحل که برگرفته از اسلام ناب می باشد در مسائل مختلف خط و مشی انقلاب اسلامی را در آن زمینه ترسیم می کند و مسئولینی که در طی زمان بر سرکار می آیند باید خود را موظف بدانند که طبق خط و مشی انقلاب اسلامی قدم بردارند.

• وظیفه مطبوعات

وظیفه و مسئولیتی که امام برای مطبوعات و انتشارات در کشور ترسیم می کنند مسئولیتی بسیار بزرگ است. ایشان معتقدند: اهمیت انتشارات، مثل اهمیت خونهایى است که در جبهه‏ها ریخته مى‏شود. و مِدادُ الْعُلَماءِ افْضَلُ مِنْ دِماءِ الشُّهَداء براى اینکه، دماء شهدا گرچه بسیار ارزشمند است و سازنده، لکن قلمها بیشتر مى‏تواند سازنده باشد. و شهدا را، قلمها مى‏سازند و شهیدپرور هستند قلمها.

در نظام جمهوری اسلامی نهادی که به صورت مستقیم مسئول نظارت بر مطبوعات و انتشارات به صورت مستقیم است وزارت فرهنگ و ارشاد است. اخیرا در مواردی دیده شده است که بین رویکرد این وزارتخانه و نظرات امام در زمینه مطبوعات و انتشارات اختلافاتی وجود دارد. در ادامه به این موارد اشاره می شود. باشد که این وزارت خانه این موارد را مدنظر قرار دهد.

• حوزه آزادی مطبوعات

امام راحل وظیفه مطبوعات را این می داند که «به طور کلى، در هر کشورى، مطبوعات آن کشور و تلویزیون و رادیوى آن کشور باید در مسیر آن ملت و در خدمت ملت باشد. مطبوعات باید ببینند که ملت چه مى‏خواهد، مسیر ملت چیست، روشنگرى در آن طریق داشته باشند و مردم را هدایت کنند.»2 سپس ایشان مسیری که ملت می خواهد را تبیین می کنند. در ادامه ایشان به رسانه ها می گویند « این یک هشدارى است به اینکه همه جمعیت ها اگر بخواهند خیانت نکنند به ملت، اگر بخواهند خدمت بکنند به کشور، مطالعه کنند ببینند مسیر این ملت چه بود؛ چرا این ملت به خیابانها ریخت و«اللَّه اکبر» گفت؛ چرا جوانهایش را داد و شب پشت بامها رفت و فریاد زد و مرگ بر که و زنده باد که گفتند. این براى چه بود؟ براى اسلام بود. اینها اسلام مى‏خواستند. فقط مسأله این نبود که ما آزادى مى‏خواهیم آزادى منهاى اسلام را نمى‏خواهد دولت ایران، ملت ایران؛ ملت ایران اسلام را مى‏خواهد. آزادى باشد لکن مثل شوروى باشد؟ آزادى باشد لکن مثل مملکت دیگرى باشد؟ اجنبى باشد؟ کِىْ همچو چیزى را ملت ما مى‏خواست؟ این آقایان در اشتباهند. من نمى‏گویم خائنند، من مى‏گویم در اشتباهند؛ باید اشتباهات خودشان را رفع کنند.»3

پس آزادی مطبوعات به صورت مطلق نیست بلکه باید مطبوعات در مسیر ملت حرکت کنند و مسیر ملت همان مسیر اسلام است که ملت برای آن انقلاب کردند.

• بازگرداندن ناشران و نویسندگانی که کارنامه سیاه دارند

در وزارت فرهنگ و ارشاد مباحثی در خصوص بازگشایی برخی از ناشران که قبلا آزموده شده اند و یا بازگشت برخی از نویسندگان و روزنامه نگاران که از سابقه خوبی برخوردار نیستند مطرح شده است. در این زمینه لازم است نظر امام در خصوص روی کار آمدن افرادی که شایسته و سالم باشند و همچنین عدم اعتماد به کسانی که در گذشته مشکل داشته اند و الان ادعا می کنند که توبه کرده اند را یادآوری کنیم. ایشان می فرمایند « باید آنهایى که در رأس مطبوعات هستند آنها توجه داشته باشند مبادا در بین آنها اشخاصى خودشان را جا بزنند. شما مى‏بینید که الآن اینهایى که انحراف دارند مشغول فعالیت هستند که هر چه در هر جا پیدا بشود، اینها هم داخلش بشوند به یک صورتى. ممکن است یکى از آنها تسبیحى دستش بگیرد و ریش هم بگذارد و در حضور شماها نماز هم بخواند و این طور چیزها. شما باید فکر بکنید که این سابقه‏اش چى بوده، چه کاره است. انتخاب افراد خیلى امر مهمى است براى مطبوعات. اینها مى‏خواهند که راه را به طورى که کسى متوجه نشود؛ یعنى آن اشخاصى که درست فکر مى‏کنند، توجه پیدا نکنند وارد بشوند و راه را منحرف کنند.»4 ایشان همچنین در مورد افرادی که سابقه بدی در این حوزه دارند می فرمایند « اگر یک کسى افکارش قبلًا منحرف بوده، حالا بیاید به شما ادعا بکند که خیر، من برگشته‏ام، ما باید قبول کنیم، اما نباید او را مجله نویس کنیم. آن دوتا با هم فرق دارند. خوب، بسیارى از اشخاصى که مى‏آیند مى‏گویند ما توبه کردیم، توبه قبول است، لکن نمى‏شود آنها را سر یک کارى گذاشت که آن کار اهمیت دارد. براى اینکه ما نمى‏دانیم که- به حسب واقع که ما نمى‏دانیم که- این آدم توبه کرده یا این آدم مى‏خواهد با این کلمه «توبه» ما را بازى بدهد. ما باید از او قبول مى‏کنیم که در جامعه مسلمین مثل سایر مسلمانها با او عمل بکنیم، اما نباید رادیو و تلویزیون را به دست او بدهیم، یا او را راه بدهیم در رادیو و تلویزیون، یا مجله‏اى که براى تربیت افراد است، براى ترویج این مسیر اسلامى ملت است، ما به دست او بدهیم و یا نوشته‏هایش را به دست او بدهیم. این طور نباید که ما خوش باور باشیم. »5

• برخورد قاطع با مطبوعاتی که به تذکرات اهمیت ندهد

از دیگر نظرات و مواضع آقای علی جنتی می توان به موضع گیری ایشان در خصوص توقیف روزنامه بهار اشاره کرد. سوابق این روزنامه روشن است کما اینکه جناب وزیر فرمودند «این روزنامه در سال گذشته چندین بار تذکر گرفته است اما به آنها بی اعتنایی کرده است و سر انجام به علت این مقاله توهین آمیز توسط قوه قضائیه توقیف شده است.» اما وزیر ارشاد از این حکم ابراز تأسف کرده اند. این نکته قابل ذکر است که یکی از مراحل برخورد با مطبوعات می تواند توقیف باشد و این بحث با آزادی مطبوعات در تعارض نیست. رهبر کبیر انقلاب در این خصوص می فرمایند: « من همیشه میل دارم که با نصیحت، باتقاضا، با ملایمت با آقایان رفتار کنم و همیشه جورى باشد که یک صحبتى که ملایم نباشد، نباشد. لکن اگر چنانچه یک وقتى اقتضا بکند مصلحت اسلام، یک وقت انسان ببیند که مى‏خواهد یک کسى اسلام را تضعیف کند و لو نمى‏فهمد خودش یا خداى نخواسته از روى فهم- که بعضى نادر هست الآن که از روى ادراک مى‏خواهند لطمه بزنند و شناسایى هم ممکن است شده باشند- لکن توجه کنند که اگر یک وقت یک همچو چیزى پیش بیاید آن وقت یک وضع دیگرى پیش مى‏آید. این جور نیست که همه‏اش قضیه نصیحت باشد و ملایمت باشد، یک مسئله دیگرى پیش مى‏آید.»6

• ممیزی کتاب قبل از انتشار

نکته قابل تأمل دیگر در خصوص مواضع جناب وزیر در خصوص نظر ایشان در خصوص ممیزی کتاب است که ایشان معتقدند باید ممیزی کتاب پس از نشر آن صورت بگیرد. که این امر کاملا با نظر امام خمینی در تعارض است. رهبر انقلاب معتقد است « نوشته‏هایى که مى‏خواهد طبع بشود، یک چند نفرى که مى‏دانید، یقین دارید که آنها آدمهایى هستند که مستقیم هستند، و در راه مسیر ملت و کشور هستند و وابستگى به هیچ جا ندارند، آنها نوشته‏ها را مطالعه کنند، درست دقت کنند در آن، و بعد از اینکه دقت کردند در روزنامه یا در مجله نوشته بشود. این طور نباشد که یک وقت بنویسند و منتشر بشود، بعد بفهمند که این نوشته بر خلاف بوده است؛ این یک چیزى است که لازم است.... افراد مطّلع، مدبِّر و کسانى که از مکتبها اطلاع دارند و مسیر آنها را مى‏دانند، اینها توجه بکنند، و کتابها را مطالعه کنند قبل از انتشار، و خود مجله را قبل از انتشار، درست مطالعه بکنند... این، هم صلاح خود شماست و هم صلاح ملت است.»7

• نقد منصفانه نه غرض ورزی

البته امام خمینی (ره) معتقد نیستند که در کل انتقادات باید از سطح جامعه محو شود بلکه ایشان معقدند «انتقاد هم داریم البته که کوتاهى شده است، آنها هم باید نوشته بشود. نمى‏گوییم آن را ننویسند، آن را هم بنویسند، اما انتقاد، غیر غرض‏وَرزى است. یک قلم است که مى‏خواهد یک مسئله‏اى که فرض کنید کوچک است بزرگش کند و چند مقابلش کند. تیتر بزرگ بنویسد و بعدش هم حرفهایى که هر چى دلش مى‏خواهد بنویسد. گاهى هم تیترها مناسب با خود موضوع نیست. این را از جاى دیگر پیدا کردند. اینجا زیرش چیز دیگر نوشتند. خوب، آن غرض‏ورزى است. یک وقت یک قلمى است که مى‏خواهد اصلاح کند جامعه را، هم خوبش را مى‏گوید، هم آنهایى را که ناقص است.»8

• نتیجه

امام در وصیتنامه خود می فرمایند « اکنون وصیت من به مجلس شوراى اسلامى در حال و آینده و رئیس جمهور و رؤساى جمهور ما بعد و به شوراى نگهبان و شوراى قضایى و دولت در هر زمان، آن است که نگذارند این دستگاههاى خبرى و مطبوعات و مجله‏ها از اسلام و مصالح کشور منحرف شوند. و باید همه بدانیم که آزادى به شکل غربى آن، که موجب تباهى جوانان و دختران و پسران مى‏شود، از نظر اسلام و عقل‏ محکوم است. و تبلیغات و مقالات و سخنرانیها و کتب و مجلات بر خلاف اسلام و عفت عمومى و مصالح کشور حرام است. و بر همه ما و همه مسلمانان جلوگیرى از آنها واجب است. و از آزادیهاى مخرب باید جلوگیرى شود. و از آنچه در نظر شرع حرام و آنچه بر خلاف مسیر ملت و کشور اسلامى و مخالف با حیثیت جمهورى اسلامى است به طور قاطع اگر جلوگیرى نشود، همه مسئول مى‏باشند. »9 و در صورتی که به نظر دیدبان وزارت ارشاد که متولی اصلی این کار است در این زمینه کوتاهی کند این وظیفه به صورت خاص از طرف امام خمینی (ره) به مجلس ارجاع داده شده است« اگر مجلس شورا آن طورى که ما بخواهیم ملى و اسلامى باشد، همه این مطبوعات اصلاح خواهد شد.»10

 

منابع

 

1. صحیفه امام، جلد16  ، صفحه227
2. صحیفه امام، جلد7  ، صفحه535
3. صحیفه امام، جلد7  ، صفحه538
4. صحیفه امام، جلد13 ، صفحه473
5. صحیفه امام، جلد13 ، صفحه 475
6. صحیفه امام، جلد20 ، صفحه 128
7. صحیفه امام، جلد13 ، صفحه 474
8. صحیفه امام، جلد13 ، صفحه 481
9. صحیفه امام، جلد21 ، صفحه 435
10. صحیفه امام، جلد9 ، صفحه 54
11. http://isna.ir/fa/news/92061308451/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%85%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B4%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%AA%D9%82%D9%84
12. http://khabarfarsi.com/ext/6979951
13. http://isna.ir/fa/news/92080805064/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A3%D8%B3%D9%81-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%88%D9%82%DB%8C%D9%81-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1